Ở một vùng quê yên bình của Yên Bái, người nông dân đang nuôi một loại đặc sản theo cách chẳng giống ai: “cho ăn kham khổ, có gì ăn nấy”. Nghe có vẻ lạ lùng nhưng chính cách nuôi độc đáo này đã tạo nên hương vị đặc biệt, khiến ai cũng muốn mua.
Từ nhiều năm qua, người Mông ở Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, đã duy trì thói quen tự cung tự cấp, đặc biệt là trong việc nuôi lợn để làm thực phẩm cho dịp Tết. Mỗi gia đình thường nuôi từ 1 đến 2 con lợn đen hoặc lợn đeo gông, thả rông để chúng tự tìm kiếm thức ăn trong môi trường tự nhiên.
Cách nuôi tự nhiên này đã khiến giống lợn đen bản địa của người Mông ở đây trở thành một đặc sản quý giá. Giống lợn này không chỉ thích nghi tốt với điều kiện khắc nghiệt của vùng cao, mà còn cho thịt thơm ngon, vượt trội hơn nhiều giống lợn khác, đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. Nhờ vậy, các mô hình chăn nuôi lợn đen quy mô từ 20 con trở lên đã trở nên phổ biến.
Gia đình anh Sùng A Dà ở xã Khao Mang đã nuôi lợn từ nhiều năm nhưng chủ yếu với quy mô nhỏ, phục vụ nhu cầu gia đình. Nhận thấy tiềm năng tiêu thụ lớn, vài năm qua, anh Dà đã đầu tư mở rộng chuồng trại và mua lợn nái để nhân giống.
Người Mông ở Mù Cang Chải nuôi lợn đen thả rông để chúng tự tìm kiếm thức ăn trong môi trường tự nhiên
Anh Dà cho biết: “Chúng tôi đã tiến hành cải tạo chuồng trại sao cho sạch sẽ và thoáng mát, đồng thời duy trì vệ sinh thường xuyên và tiêm phòng đầy đủ để đảm bảo đàn lợn phát triển khỏe mạnh, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Khởi đầu với chỉ 2 con lợn nái, tôi đã dần dần tích lũy và mua thêm con giống, hiện nay số lượng lợn nái đã tăng lên 12 con và duy trì thường xuyên trên 10 con lợn thịt trong chuồng.
Nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chăn nuôi và có đầu ra ổn định, gia đình chúng tôi đã đạt thu nhập gần 200 triệu đồng mỗi năm.”
Mặc dù hướng tới chăn nuôi theo mô hình hàng hóa, nhưng người Mông ở Mù Cang Chải vẫn giữ được những nét truyền thống cơ bản trong cách chăn nuôi. Trong quá trình cải tạo chuồng trại, ngoài việc xây dựng chuồng nuôi nhốt, nhiều hộ dân còn thiết kế thêm sân chơi để lợn vận động, lắp rào lưới kiên cố và trồng cây xanh tạo bóng mát. Thức ăn chủ yếu là cám gạo, bột ngô nấu chín cùng các loại rau, củ từ vườn nhà.
Mặc dù lợn phát triển chậm nhưng thịt lại săn chắc, thơm ngon, không chứa chất kích thích tăng trưởng nên rất được thị trường ưa chuộng.
Mặc dù lợn phát triển chậm nhưng thịt lại săn chắc, thơm ngon, không chứa chất kích thích tăng trưởng nên rất được thị trường ưa chuộng
Anh Giàng A Cheo ở xã Lao Chải chia sẻ: “Chúng tôi vẫn giữ nguyên phương pháp chăn nuôi truyền thống của đồng bào mình, nhưng cũng học hỏi thêm các kỹ thuật khoa học để phù hợp với chăn nuôi quy mô hàng hóa.
Ví dụ như tôi chỉ bổ sung một ít cám trong giai đoạn bú mẹ, sau đó chuyển sang hoàn toàn thức ăn xanh tự nấu. Do đó, phải mất trung bình từ 5 đến 7 tháng để xuất chuồng một lứa lợn đen đạt trọng lượng khoảng 20 – 30kg.
Với phương pháp chăn nuôi này, 6 con lợn nái của gia đình tôi mỗi năm sẽ xuất chuồng trung bình trên 80 con lợn thịt, mỗi con mang lại lợi nhuận khoảng 2 triệu đồng, tạo ra thu nhập khoảng 160 – 170 triệu đồng mỗi năm.
Lợn đặc sản của tôi đạt đủ cân là có người đến mua ngay, hầu như không bao giờ tồn đọng.”
Để giúp đỡ đồng bào phát triển mô hình nuôi lợn đen bản địa, huyện Mù Cang Chải đã tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về chăn nuôi, chăm sóc đàn vật nuôi, và chú trọng công tác vệ sinh, phòng bệnh.
Để giúp đỡ đồng bào phát triển mô hình nuôi lợn đen bản địa, huyện Mù Cang Chải đã tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về chăn nuôi, chăm sóc đàn vật nuôi
Các cơ quan chức năng đã hướng dẫn người dân sử dụng nguồn thức ăn sẵn có tại địa phương để giảm chi phí sản xuất, đồng thời hỗ trợ họ tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội huyện.
Ngoài ra, huyện cũng chỉ đạo các địa phương hướng dẫn các hộ dân tu sửa, nâng cấp chuồng trại, đảm bảo diện tích và chuẩn bị con giống đạt yêu cầu. Các hộ dân được hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ, chứng từ thanh quyết toán theo quy định để hưởng các chính sách phát triển chăn nuôi theo hướng hàng hóa, đặc sản, hữu cơ từ Nghị quyết 69, với mức hỗ trợ từ 15 đến 40 triệu đồng/cơ sở.
Năm 2023, huyện Mù Cang Chải đã nghiệm thu 220 cơ sở chăn nuôi lợn được hỗ trợ theo chính sách này, góp phần nâng tổng đàn gia súc chính toàn huyện lên 91.650 con, trong đó có 47.600 con lợn đen bản địa, với sản lượng đạt 2.380 tấn và giá bán bình quân khoảng 90 đến 100 nghìn đồng/kg.
Hiệu quả kinh tế từ lợn đen là rất tích cực. Huyện Mù Cang Chải tiếp tục khuyến khích người dân chủ động con giống, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, và thúc đẩy chuyển đổi từ chăn nuôi nhỏ lẻ sang quy mô trang trại, gia trại theo hướng an toàn sinh học, đảm bảo chất lượng sản phẩm khi đưa ra thị trường.
