Các cụ có câu nói: “Dù nghèo đến đâu cũng không nên ăn lươn trông trăng”. Đây là lời khuyên dành cho con cháu khi lựa chọn thực phẩm.
“Lươn trông trăng” là gì và liệu trong thực tế có tồn tại loại lươn này?
Dân gian truyền tụng rằng “lươn trông trăng” là loại lươn đồng có kích thước lớn hơn bình thường, và có hai đặc điểm nổi bật: loại lươn này được cho là thích ăn xác động vật chết ngoài đồng, và thường xuất hiện vào những đêm trăng tròn, ngẩng đầu như nhìn lên ánh trăng, vì vậy còn được gọi là “lươn mặt trăng.”
Vì những đặc điểm này mà “lươn trông trăng” bị cho là không nên ăn, thậm chí một số nơi còn truyền miệng rằng loại lươn này có độc tính, có thể gây ngộ độc nếu ăn phải. Theo các ghi chép, loại lươn này được nhắc đến từ thời nhà Minh ở Trung Quốc với câu chuyện về một chàng trai bị ngộ độc và tử vong sau khi ăn phải lươn này. Từ đó, niềm tin rằng “lươn trông trăng” độc hại lan rộng trong dân gian.
Vì những đặc điểm này mà “lươn trông trăng” bị cho là không nên ăn, thậm chí một số nơi còn truyền miệng rằng loại lươn này có độc tính, có thể gây ngộ độc nếu ăn phải.
Tuy nhiên, thực tế chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định loại lươn này thực sự nguy hiểm. Ở nước ta, ăn lươn đồng đã là thói quen phổ biến từ Bắc đến Nam, và chưa từng có trường hợp ngộ độc hay tử vong nào do ăn lươn.
Khi bắt lươn, có thể thấy đôi khi chúng ngẩng đầu khỏi mặt nước, nhưng điều này thường chỉ xảy ra khi môi trường nước ô nhiễm hoặc thiếu oxy, khiến chúng phải ngoi lên để thở. Vào những đêm trăng sáng, lươn cũng thường hoạt động nhiều hơn, nên dễ bị bắt hơn.
Nhiều người lớn tuổi thường cho rằng lươn càng lớn thì càng kém ngon, và lý do có thể là vì chúng bị cho là “lươn trông trăng.” Tuy nhiên, các câu chuyện này chủ yếu mang tính truyền thuyết và không có cơ sở khoa học.
Vì sao không nên ăn “lươn trông trăng”?
Trước hết, theo quan niệm dân gian, “lươn trông trăng” là loài lươn ăn xác thối, liên quan đến thói quen ăn uống của lươn sống ở ruộng. Lươn là loài ăn thịt, có chế độ ăn phong phú, gồm cá nhỏ, tôm, ếch, chim và thậm chí cả rắn.
Khi nguồn thức ăn khan hiếm, chúng sẵn sàng ăn xác động vật chết như chó, mèo. Những con lươn lớn thường tiêu thụ nhiều loại thức ăn này, nên bị cho là mang nhiều vi khuẩn và ký sinh trùng, không phù hợp để ăn.
Trước hết, theo quan niệm dân gian, “lươn trông trăng” là loài lươn ăn xác thối, liên quan đến thói quen ăn uống của lươn sống ở ruộng.
Thứ hai, lươn lớn còn được cho là chứa độc tố cao hơn. Độc tố này không nằm trong thịt mà chủ yếu trong máu, và tăng lên khi lươn lớn dần. So với lươn nhỏ, việc nấu chín lươn lớn và loại bỏ toàn bộ nội tạng, máu trở nên phức tạp hơn. Nếu không nấu kỹ, nguy cơ ngộ độc rất cao.
