Bạn có bao giờ tò mò về một cộng đồng người Việt sinh sống ngay tại Trung Quốc và vẫn giữ gìn ngôn ngữ, văn hóa truyền thống của quê hương? Hãy cùng khám phá câu chuyện đầy cảm động về bộ tộc Kinh ở Tam Đảo, nơi tiếng Việt vẫn vang vọng qua bao thế hệ.
Duy trì ngôn ngữ Việt: Tộc người kinh độc đáo tại Trung Quốc
Cách cửa khẩu Móng Cái khoảng 30km về phía Bắc, thành phố Đông Hưng (Trung Quốc) đang trải qua sự phát triển mạnh mẽ với những kiến trúc cao tầng và các trung tâm thương mại nhộn nhịp. Nằm trong bối cảnh đó, làng chài Tam Đảo trở thành ngôi nhà của bộ tộc Kinh, tộc người duy nhất tại Trung Quốc vẫn duy trì việc sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày. Các thế hệ trẻ ở đây vẫn được học tập bằng sách giáo khoa tiếng Việt, giúp bảo tồn ngôn ngữ và văn hóa của tổ tiên.
Theo ghi chép từ gia phả có từ thế kỷ 17, một nhóm người Việt, xuất phát từ Đồ Sơn (Hải Phòng), đã di cư đến Tam Đảo để lập nghiệp với nghề đánh bắt hải sản. Vào thời điểm đó, chữ quốc ngữ chưa xuất hiện, vì vậy mọi tài liệu và văn bản đều được ghi chép bằng chữ Nôm, điều này cho thấy dấu ấn văn hóa sâu sắc mà những người Việt đã để lại nơi đây.
Khởi đầu, khu vực Tam Đảo bao gồm ba thôn: Vạn Vĩ, Mu Đầu và Sơn Tâm, với dân số chỉ khoảng 100 người, đại diện cho 12 dòng họ: Tô, Đỗ, Nguyễn, Hoàng, Vũ, Bùi, Cao, Ngô, La, Cung, Khổng và Lương.
Làng chài Tam Đảo trở thành ngôi nhà của bộ tộc Kinh, tộc người duy nhất tại Trung Quốc vẫn duy trì việc sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày
Nhờ vào phù sa bồi đắp theo thời gian, ba hòn đảo này đã dần dần hình thành thành đất liền và mở rộng thêm nhiều thôn xóm khác. Tuy nhiên, tên gọi Tam Đảo vẫn được bảo tồn qua các thế hệ. Cộng đồng người Việt tại đây được công nhận là tộc Kinh, một trong 56 dân tộc chính thức của Trung Quốc.
Sau khoảng 500 năm hình thành, Tam Đảo hiện có gần 20.000 người gốc Việt, chủ yếu thuộc thế hệ thứ 9 và 10. Mặc dù họ đã không còn mối liên hệ trực tiếp với quê hương, nhưng bản sắc văn hóa và ngôn ngữ mẹ đẻ vẫn được gìn giữ qua thói quen giao tiếp hàng ngày, tạo ra một cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.
Văn hóa Việt Nam qua đời sống ở làng chài Vạn Vĩ
Thời gian như ngừng trôi tại làng chài Vạn Vĩ, nơi vẫn giữ nguyên vẻ đẹp giản dị và chân quê với hình ảnh cây đa, bến nước, và mái đình truyền thống. Đặc biệt, ngay trước cửa làng, một bảo tàng đã được chính quyền địa phương khánh thành nhằm bảo tồn và phát huy văn hóa Việt Nam, đồng thời nhắc nhớ thế hệ trẻ về nguồn cội dân tộc Kinh của họ.
Thời gian như ngừng trôi tại làng chài Vạn Vĩ, nơi vẫn giữ nguyên vẻ đẹp giản dị và chân quê với hình ảnh cây đa, bến nước, và mái đình truyền thống
Những hình ảnh đậm đà bản sắc văn hóa từ tranh vẽ rước kiệu, bộ trang phục áo dài đến các vật dụng như điếu cày, chum vại hay vó đánh cá không chỉ là biểu tượng mà còn là phần ký ức không thể tách rời trong tâm hồn mỗi người dân nơi đây. Các món ăn truyền thống như nước mắm, bún, miến và đồ khô tẩm gia vị cũng góp phần tạo nên những ký ức đẹp đẽ và gắn kết cộng đồng, khiến cho đời sống ở làng chài trở nên phong phú và đầy ý nghĩa.
Cô Tô Tiết chia sẻ rằng tổ tiên của cô đã đặt chân đến vùng biển này và bắt đầu cuộc sống lập nghiệp từ hơn 500 năm trước. Mặc dù chưa từng quay trở về quê hương Việt Nam để tìm hiểu cội nguồn, nhưng nhờ việc sử dụng tiếng Kinh cùng với cha mẹ, cô vẫn có khả năng nghe và hiểu ngôn ngữ mẹ đẻ. Thế nhưng, với sự phát triển của cuộc sống hiện đại và sự giao thoa với cộng đồng người Hán, việc gìn giữ ngôn ngữ gốc đang trở nên ngày càng khó khăn hơn.
“Hầu hết hàng xóm ở đây là người Kinh, và từ 12 đến 17 tuổi, các em vẫn nói được tiếng Việt. Dù chưa về quê, nhưng ai trong số họ cũng có ý thức bảo tồn văn hóa địa phương…” cô Tiết nói.
Hầu hết hàng xóm ở đây là người Kinh, và từ 12 đến 17 tuổi, các em vẫn nói được tiếng Việt. Dù chưa về quê, nhưng ai trong số họ cũng có ý thức bảo tồn văn hóa địa phương
Ngoài việc giữ gìn ngôn ngữ, người Kinh tại Trung Quốc vẫn duy trì những phong tục tập quán liên quan đến lễ Tết của Việt Nam. Đặc biệt, đối với ngư dân, ngày 6 tháng 9 hàng năm được coi là lễ hội lớn nhất, nơi họ cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa để có một mùa đánh bắt bội thu.
“Ngay từ nhỏ, nhờ mẹ tham gia các hoạt động văn nghệ trong làng, tôi đã được làm quen với âm thanh của đàn bầu, sáo trúc và những làn điệu dân tộc. Vào dịp lễ cầu Hải Long Vương, tôi thường góp mặt trong các tiết mục biểu diễn. Ba lần trong năm chúng tôi tổ chức lễ hội, tạo điều kiện cho người dân từ mọi nơi về tụ hội, cùng nhau cầu nguyện cho may mắn,” cô Tiết trải lòng.
Chị Nương, một hướng dẫn viên du lịch tại khu vực này, cho biết: “Tam Đảo hiện là địa điểm duy nhất còn gìn giữ tiếng Việt. Trên các biển báo giao thông, chữ viết quốc ngữ vẫn hiện diện để phục vụ cộng đồng dân cư.
Trong thời gian sống và làm việc ở đây, tôi đã gặp nhiều bà con người Kinh. Họ luôn tự hào về bản sắc văn hóa của dân tộc, thân thiện và có ý thức mạnh mẽ trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.”
