Hà Nội trải qua nhiều lần đổi tên và nhiều người biết đến những cái tên gắn liền với lịch sử Hà Nội nhưng cái tên đầu tiên thì ít người biết.
Hà Nội từng có tên đầu tiên là Long Đỗ, ý nghĩa là gì?
Hà Nội của chúng ta trải qua nhiều lần đổi tên. Hầu hết mọi người nhớ tới tên gọi Đại La, Thăng Long nhưng cái tên cổ xưa nhất của Hà Nội thì ít người biết. Theo cuốn “Tổng tập Nghìn năm văn hiến Thăng Long” thì cái tên đầu tiên của Hà Nội chính là Long Đỗ.
Theo sử sách ghi lại thì năm 1397, Hồ Quý Ly muốn cướp ngôi nhà Trần, dời đô về An Tôn, Phủ Thanh Hóa. Nhưng vị quan Nguyễn Nhữ Thuyết dâng thư can rằng: “Ngày xưa, nhà Chu, nhà Ngụy dời đô đều gặp điềm chẳng lành. Nay đất Long Đỗ có Núi Tản Viên, có sông Lô Nhị (sông Hồng ngày nay), núi cao sông sông, đất phẳng lại rộng rãi”. Như vậy lúc đó Hà Nội được gọi là Long Đỗ.
Truyền thuyết kể lại thì từ năm 866, Cao Biền từ phương Bắc sang nước ta đắp thành Đại La. Thầy phù thủy gặp một vị thần hiện lên, tự xưng là thần Long Đỗ. Từ đó tên vị thần được lấy đặt cho nơi này nên Long Đỗ là tên gọi đầu tiên trong lịch sử của Hà Nội. Chiết tự tiếng Hán thì Long Đỗ có nghĩa là “rốn rồng”.
Hiện nay Vị Thành hoàng đất Thăng Long cũng tên là Long Đỗ. Hiện nay thần Long Đỗ được thờ ở đền Bạch Mã, 1 trong tứ trấn của Thăng Long Hà Nội.
Hà Nội còn trải qua những lần đổi tên nào?
Dưới thời đô hộ của phương Bắc, Hà Nội còn có tên là Tống Bình, ở thời đại nhà Tùy (581 – 618), Đường (618 – 907). Sau đó Hà Nội được gọi là Đại La hay Đại La Thành, ý chỉ vòng thành ngoài cùng, bao bọc lấy Kinh đô.
Tiếp theo Hà Nội có tên Thăng Long. Theo sách Đại việc sử ký toàn thư thì tháng 4/1397 Hồ Hán Thương lại coi nơi đây là Đông Đô.
Năm 1408, cha con Hồ Quý Ly bị quân Minh đánh bại và quân Minh đóng quân tại Thành Đông Đô, đổi tên thành Đông Quan với ý chỉ kinh đô nước Việt chỉ là “cửa quan phía Đông” của chúng.
Đến mùa Hạ, tháng 4/1427, Vua Lê Lợi lên ngôi ở Đông Kinh, tức là Thành Thăng Long và đặt tên nơi đây là Đông Kinh vì Thanh Hóa đã có Tây Đô.
Khi vua Quang Trung lên ngôi đóng đô tại Phú Xuân (Huế) nên Thăng Long được gọi là Bắc Thành. Đến năm 1802, nơi đây lại trở về với tên Thăng Long do vua Gia Long đặt.
Tên sau cùng và dùng tới ngày này là Hà Nội. Xưa kia Hà Nội chỉ là tên một quận, được đặt từ thời Hán (202 TCNH – 220 SCN). Nó nằm ở phía Bắc sông Hoàng Hà. Trong Sử ký của Tư Mã Thiên có giải thích: “Kinh đô đế vương thời xưa phần lớn ở phía Đông Sông Hoàng Hà, cho nên gọi phía Bắc Sông Hoàng Hà là Hà Ngoại”. Vua Minh Mạng chính là người chọn đặt tên Hà Nội vào năm 1831.Ý nghĩa của chữ Hà Nội nghĩa là “bao quanh bởi các con sông”.
Quả thực Hà Nội được bao bọc bên trong 3 con sông Hồng, sông Nhuệ và sông Đáy.
Những cái tên không chính quy đặt cho Hà Nội
Ngoài ra Hà Nội còn được gọi bằng những cái tên không chính quy nghĩa là được dùng trong khẩu ngữ, ca dao, tục ngữ, văn thơ… Đó là những cách gọi: Tràng An, Phụng Thành, Long Biên, Long Thành, Hà Thành, Hoàng Diệu
