Từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, các vườn sầu riêng bước vào mùa thu hoạch, mang lại không khí nhộn nhịp. Đây là thời điểm các chủ vườn tổng kết công sức chăm sóc suốt thời gian dài, đồng thời cũng là mùa “vàng” đối với những người làm nghề “gõ” sầu riêng. Với đôi tai nhạy bén và kỹ năng điêu luyện, họ đảm bảo chất lượng từng trái sầu riêng trước khi đến tay thương lái và người tiêu dùng. Thu nhập của họ trong mùa cao điểm có thể lên đến tiền triệu mỗi ngày.
Công việc tưởng chừng đơn giản này lại có vai trò quan trọng giúp nông dân kiếm lời, vì không phải trái sầu riêng nào cũng đạt chuẩn để thu hoạch. Một trái sầu riêng ngon cần đáp ứng các tiêu chí như cơm ngon, không bị sượng hay nhão, và mùi thơm đặc trưng.
Anh Huỳnh Tuấn Kiệt, một người dân ở TP. Cần Thơ, luôn theo chân các thương lái vào mùa sầu riêng để làm công việc “gõ” kiểm định chất lượng. Anh cho biết với Báo Tri thức và Cuộc sống rằng, sầu riêng đủ điều kiện thu hoạch khi đạt đủ 8 tuần tuổi. Không chỉ dựa vào vẻ ngoài hay mùi thơm, mà âm thanh khi gõ vào trái cũng phản ánh chất lượng của loại quả đặc biệt này.
Anh Kiệt chia sẻ, khi trái sầu riêng đã chín, nếu dùng cán dao gõ vào vỏ, sẽ nghe tiếng “bộp bộp” vì lúc này vỏ trái đã teo lại, còn với trái non thì âm thanh sẽ là “boong boong”. Việc phân biệt sầu riêng 7 tuần tuổi và 8 tuần tuổi còn khó khăn hơn, vì âm thanh gần như giống nhau. Người thợ phải gõ vào cả phần cuối và giữa của trái để nhận ra sự khác biệt; với trái đủ 8 tuần tuổi, tiếng “bộp” sẽ rõ ràng hơn.
Xuất thân từ gia đình trồng sầu riêng lâu đời, anh Kiệt đã gắn bó với nghề gõ trái từ khi còn nhỏ, học hỏi qua những lần phụ giúp thương lái. Tuy nhiên, để thành thạo nghề, anh cho biết phải trải qua một quá trình tích lũy kinh nghiệm: “Lúc đầu, tôi cắt nhầm trái non rất nhiều lần, phải rèn luyện sự kiên nhẫn và nhanh nhạy mới có thể trụ lại với nghề”. Sau 10 năm theo nghề, anh vẫn luôn cẩn trọng, kết hợp giữa thính giác và khứu giác để đánh giá chất lượng trái. Bởi “sai một ly, đi một dặm”, nếu thu hoạch sầu riêng chưa đủ tuổi hoặc chất lượng kém, sẽ làm mất lòng tin của thương lái.
Nghề gõ sầu riêng hiện nay mang lại nguồn thu nhập ổn định. Theo anh Kiệt, tại các vựa lớn ở huyện Phong Điền, công thợ gõ dao động từ 500 đến 1.000 đồng/kg, tùy thuộc vào quy mô của nhà vườn. Một thợ lành nghề có thể xử lý từ 3-5 tấn trái mỗi buổi, thu nhập đạt từ 1-2 triệu đồng/ngày trong mùa cao điểm.
Mỗi vựa sầu riêng thường thuê 1-2 thợ chuyên nghiệp để gõ vào trái, nhằm đảm bảo chất lượng trước khi giao cho thương lái và khách hàng. Trung bình, mỗi thợ gõ sầu riêng lành nghề có thể kiếm từ 1-2 triệu đồng mỗi ngày.
Anh Đoàn Văn Trường (tỉnh Bình Phước), người đã gắn bó với nghề hơn 10 năm, chia sẻ kinh nghiệm của mình: công việc này đòi hỏi phải có đôi tai thính và khả năng đánh giá âm thanh một cách chính xác.
“Những người làm nghề này chỉ gõ để quyết định việc thu hoạch, còn hái nhầm quả non sẽ mất uy tín với thương lái, thậm chí khiến thương lái lỗ nặng. Vì vậy, tiền công cao cũng đòi hỏi ràng buộc trách nhiệm. Không phải cứ đi làm là đã thành thạo nghề, mỗi người thợ vẫn phải cố gắng học hỏi kinh nghiệm để gõ, hái chuẩn những quả già, đủ độ tuổi, bảo đảm chất lượng hàng” – anh Trường chia sẻ về nghề nghiệp “độc đáo” của mình với Báo Tri thức và Cuộc sống.
Mặc dù mang lại nguồn thu nhập “khủng”, nghề gõ và thu hoạch sầu riêng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và nguy hiểm, bởi công việc đòi hỏi phải trèo lên cây cao, trong khi trái sầu riêng nặng và có gai nhọn. Nếu không cẩn thận khi cắt, người thu hoạch dễ bị thương. Thêm vào đó, nghề này thường chỉ diễn ra theo mùa vụ, kéo dài hơn một tháng. Sau đó, nông dân theo nghề sẽ chuyển sang làm các công việc khác như trồng trọt, chăn nuôi, xây dựng… để tiếp tục mưu sinh.
Ngày nay, rất ít nông dân, đặc biệt là thanh niên, còn theo đuổi nghề này. Nhiều nhà vườn cũng bắt đầu áp dụng công nghệ, sử dụng máy móc để kiểm tra chất lượng sầu riêng trước khi thu hoạch. Tuy nhiên, sự khéo léo và kinh nghiệm của những người thợ gõ vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn công việc này, và họ vẫn đóng vai trò không thể thiếu trong mùa thu hoạch sầu riêng.
Với những người gắn bó lâu dài với nghề gõ sầu riêng, đây không chỉ là một phương thức mưu sinh mà còn là niềm tự hào. Họ hiểu rằng mỗi cú gõ chính xác không chỉ đảm bảo chất lượng trái cây mà còn duy trì được niềm tin của khách hàng và tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho bản thân.
Hằng
