Trong cuốn “Họ và tên người Việt Nam” của Nhà xuất bản Khoa học xã hội, PGS.TS Lê Trung Hoa đã thống kê toàn bộ những họ được ghi nhận trên lãnh thổ nước ta. Vậy đâu là dòng họ đông nhất Việt Nam?
Dòng họ đông nhất Việt Nam hiện nay
Trong cuốn “Họ và tên người Việt Nam” của Nhà xuất bản Khoa học xã hội, PGS.TS Lê Trung Hoa đã thống kê toàn bộ những họ được ghi nhận trên lãnh thổ nước ta. Con số này được tăng lên qua các lần tái bản. Trong bản in đầu tiên năm 1992, nước ta có 769 họ được thống kê, trong đó người Kinh có 164 họ.
Trong các lần tái bản tiếp theo, số lượng họ của người Kinh hầu như không thay đổi, nhưng có rất nhiều họ của đồng bào các dân tộc thiểu số tăng lên. Cụ thể, trong ấn bản năm 2002, cả nước ta có tổng cộng 931 họ, trong đó có 165 họ thuộc về người dân tộc Kinh.
Đến lần xuất bản thứ ba vào năm 2005, số lượng họ người Việt đã tăng lên 1020, nhưng số họ của người Kinh vẫn giữ nguyên. Sau khi sách in xong, nhóm nghiên cứu đã phát hiện thêm 3 họ mới, nâng tổng số họ được ghi nhận tại Việt Nam lên tới 1023.
Trong số đó, họ Nguyễn chiếm tỷ lệ dân số lớn nhất, tới 38,4% dân số. Tiếp theo là họ Trần chiếm 12,1%, Lê (chiếm 9,5%), Phạm (chiếm 7%), Hoàng/Huỳnh (chiếm 5,1%), Phan (chiếm 4,5%), và Vũ/Võ (chiếm 3,9%). Chỉ riêng 7 họ này đã chiếm tổng cộng 80,5% dân số cả nước.
Các họ khác như Đặng (chiếm 2,1%), Bùi (chiếm 2%), Đỗ (chiếm 1,4%), Hồ (chiếm 1,3%), Ngô (chiếm 1,3%), Dương (chiếm 1%), và Lý (chiếm 0,5%) cũng đóng góp một phần vào dân số, nhưng với tỷ lệ nhỏ hơn. Điều này có nghĩa là hơn 90% người Việt đều thuộc về 14 dòng họ lớn, trong khi 1.009 họ còn lại thì chỉ chiếm dưới 10% dân số.
Vì sao họ Nguyễn đứng đầu bảng danh sách?
Sự phổ biến của họ Nguyễn được lý giải có nguồn gốc từ những biến cố lịch sử liên quan đến triều đại nhà Trần. Trước khi nhà Trần lên ngôi, Việt Nam đã được cai trị bởi nhà Lý (1009-1225). Khi Trần Cảnh lên ngôi, mọi quyền hành do Trần Thủ Độ, là chú họ của Trần Cảnh, kiểm soát. Vào năm 1232, để triệt tiêu được ảnh hưởng của dòng họ Lý, Trần Thủ Độ đã ra lệnh tất cả những người họ Lý cần phải đổi sang họ Nguyễn.
Cũng có nhiều lý giải khác nhau về lý do Trần Thủ Độ lại lựa chọn họ Nguyễn. Tuy nhiên, sử sách chỉ ghi lại một rất cách đơn giản rằng, sau khi nhà Trần lên nắm quyền, tất cả những người họ Lý bắt buộc phải đổi họ.
Không chỉ dưới thời nhà Trần, việc đổi họ thành Nguyễn còn xảy ra ở trong nhiều triều đại khác. Ví dụ, sau khi nhà Hồ đã lật đổ nhà Trần, nhiều con cháu họ Trần đã phải đổi họ để tránh bị trả thù. Và đến khi nhà Mạc suy tàn vào năm 1592, con cháu dòng họ Mạc cũng phải tiến hành đổi họ để trốn thoát sự truy sát. Khi nhà Nguyễn lên ngôi vào năm 1802, con cháu họ Trịnh cũng vì sợ bị báo thù mà đã đổi sang họ Nguyễn.
Hơn nữa, ở trong thời kỳ nhà Nguyễn, những người mang họ Nguyễn thường được nhận nhiều đặc quyền từ triều đình. Chính vì điều này khiến nhiều người khác cũng dễ đổi sang họ Nguyễn để được hưởng những ưu đãi.
Ngoài ra, trước khi Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp, rất nhiều người dân không có họ. Khi Pháp tiến hành cuộc điều tra dân số quy mô lớn ở thế kỷ 19, họ đã gặp khó khăn vì điều này. Do đó, người Pháp đã quyết định đặt họ Nguyễn cho tất cả những người không có họ, và số lượng người mang họ Nguyễn từ đó lại tăng vọt một lần nữa.
