Nhiều người lầm nghĩ tên cúng cơm là tên thật hoặc tên gọi ở nhà nhưng nghĩa ban đầu tên cúng cơm không phải như vậy.
Tên cúng cơm ý nghĩa gì?
Trong văn hóa tâm linh người Việt thì sau khi người nào đó qua đời, người thân sẽ lập ban thờ cúng lễ. Đặc biệt trong 49 ngày đầu có tục cúng cơm rất quan trọng. Bởi theo niềm tin dân gian thì 49 ngày sau khi mất, người mới qua đời vẫn chưa chấp nhận mình đã mất nên cúng cơm để họ tập quen, không bị ngỡ ngàng với sự ra đi của mình. Và cúng cơm cũng là từ người còn sống chưa thể chấp nhận sự thật rằng người thân đó đã qua đời.
Và khi cúng cơm thì sẽ gọi tên để linh hồn người khuất nhận biết về thọ thực.
Dân gian truyền miệng rằng tên cúng cơm tức là tên thật tên khai sinh, có nơi cho rằng đó là tên gọi ở nhà. Nhưng Từ điển Hán Nôm có giảng: “Tên hèm. Lúc người sắp chết người khác đem tính hạnh sự tích của người sắp chết ấy so sánh rồi đặt cho một tên khác để khi cúng giỗ khấn đến gọi là “thụy”. Ta gọi là tên cúng cơm”. Ở đây, “hèm” có nghĩa là “vì sự tôn trọng huý kị mà kiêng tên” (Việt Nam tự điển, Hội Khai Trí Tiến Đức).
Tên cúng cơm để cúng giỗ
Việc đặt tên cúng cơm là để tôn trọng không muốn gọi thẳng tên thật. Điều đó hợp lý hơn cách hiểu tên cúng cơm là tên thật, hay tên ở nhà.
Trong nếp sống người Việt xưa thì một người có nhiều cái tên. Đầu tiên là tên húy tức tên khai sinh được đặt từ nhỏ, còn gọi tên thật, tên tục. Sau đó là tên tự, tức tên đặt ra gọi tránh tên húy, người xưa kiêng gọi tên thật (chỉ dùng khi liên quan việc hành chính) nên sẽ gọi tên tự. Sau đó còn có người có tên hiệu tức là tự đặt cho mình một biệt danh nho nhã cho đẹp, và những người thành danh, có tên tuổi mới đặt tên hiệu. Sau đó là tên thụy còn gọi tên hèn,tên cúng cơm được đặt ra khi đã chết… dùng để người sống gọi họ mỗi khi cúng.
Như vậy cách giải nghĩa tên cúng cơm là tên đặt ra sau khi qua đời, để cúng giỗ, tránh gọi tên húy sẽ hợp lý hơn là cách hiểu ngày nay rằng tên cúng cơm là tên thật.
Ngày xưa các cụ rất kiêng gọi tên thật ngay cả khi qua đời thì cũng đặt tên khác nhằm “che mắt” thiên hạ. Chỉ người thân mới biết tên cúng cơm để không đem vận xui, không bị ai đó có ý đồ xấu ảnh hưởng tới linh hồn người đã khuất.
Có lẽ do thời gian làm phai nhạt cách đặt tên của người xưa và việc dùng tên thật đã phổ biến hơn. Người ta đã không kiêng gọi tên thật nữa, cả khi cúng giỗ cũng gọi tên thật. Có lẽ vì thế nên dần dần tên cúng cơm lại được hiểu đó là tên thật.
Lưu ý về tên cúng cơm
Tên cúng cơm được người thân đặt cho người đã khuất trong vòng 3 ngày sau khi mất. Việc đặt tên càng sớm càng tốt để cúng giỗ. Tên cúng cơm là tên bí mật và linh thiêng chỉ để người đã khuất nhận biết được người thân gọi mình.
Tránh tuyệt đối không tiết lộ tên cúng cơm của người thân của mình cho người ngoài.
